Gezegd, wat nooit gezegd.

Als ik naast haar zit aan tafel geef ik mijn gsm aan haar door.
Mijn dochter spreekt even met oma.
Mijn moeder straalt en zegt niet meer dan ja, jaja en jaa en jahaaa.
Meer kan niet en lukt haar niet.
Het spreken over het verleden gaat wat beter af.
Ze herinnert haar eigen jeugd, zo anders als die van mijn dochters.
"Ik had dat ook gewild"... zegt ze...
"Net als de meisje tegenwoordig, genieten van het leven...
Maar Bomma en Bompa hielden me kort...ik mocht niet veel.
Ze waren alleen maar bezorgd..óverbezorgd waren ze..."
Het is stil, ik ken het verhaal.
Een pijnlijk verhaal, net als het verhaal van mijn eigen jeugd.
"Ze deden het met de beste bedoelingen" zeg ik...
Wat anders kan ik zeggen, ik zie het verdriet.
Mijn moeder diept gedachten op.
"Ik hoop dat ik het beter heb gedaan" zegt ze.
"Althans ..."
Ze draait langzaam haar hoofd en kijkt me onderzoekend aan.
"Het was in ieder geval mijn bedoeling...om het beter te doen...
Of het gelukt is weet ik niet..."
Ze staart terug voor zich uit en schuift wat met haar koffiekopje.
"Je deed wat je kon" zeg ik "met de beste bedoeling."
"Ik heb in ieder geval mijn best gedaan, op mijn.. eh mijn van der Heijden manier”… ze lacht en draait haar hoofd naar mij toe.
"Voor een van der Heijden heb ik het beste gedaan..misschien ..”
Dan kijkt ze me vragend aan.
Ik slik, verlegen met het moment..door mijn hoofd raast mijn pijn, mijn verdriet.
Dan pak ik haar vast..”Je hebt je best gedaan mama.”
Een zucht ontsnapt ons beiden.
Gezegd, wat nooit gezegd.
Het is goed.
Het is afgesloten
De cirkel..die is rond...bijna....

liefde

"Als ze me niet meer herkend...dan moet ze naar een verpleegtehuis"
zegt mijn vader...
"Dan is het over, dan kan ik het niet meer aan"
Mijn vader zorgt voor haar, meer dan gevraagd...
Eerst in zijn eentje, later met hulp die hij niet wilde vragen en aannemen.
De nood werd hoog, zo hoog dat overstag gaan dankbaar werd.
Nog steeds moet water tot lippen stijgen voor hij een stap neemt:
Uit handen en onafhankelijkheid opgeven.
Maar mijn vader neemt ze, die stappen, schoorvoetend eerst en dan resoluut:
"Als ze me niet meer herkend...dan moet ze naar een verpleegtehuis"
Zijn ogen worden vochtig...
Het leek nog ver, maar het gaat snel, sprongen, richting eind.

Steeds vaker is moeder van streek...dan vraagt en vergt ze het uiterste.
Later kalmeert hij haar, hij streelt haar wang, en wrijft haar hand.
Met eindeloos engelengeduld legt hij uit, de verwarrende wereld.
Neemt haar aan de hand op weg naar het onbekende.
Mama accepteert het en weet weer.
Om later in paniek, wanhoop en ellende het uit te schreeuwen van angst.
Als een dier in nood vecht ze met haar laatste energie.
Hij weert zich, sust en is onmachtig...
Soms weet hij het niet meer...

"Als ze me niet meer herkend...dan moet ze naar een verpleegtehuis"
zegt mijn vader...

Verder dwalen

Of weet je mama, zullen we verder dwalen, door de tuinen van jouw jeugd?
Over het rode zandpad gaan...naar het okergele tuinhuis met glas in lood..daar de rieten tuinstoelen uitstallen en wijn drinken in de avondzon?
Eerder op de binnenplaats de zinderende middaghitte ontwijken, daar waar de klimop de muren donker kleurt en je wegduiken kan achter hoge hortensia's .
Wil je dat ik meega met je mama door de smalle groene poort verborgen in de schoolmuur...over de binnen-cour door de ramen kijken? Zie daar mama:de oude schoolbanken en die kasten...daar liggen bompa's schatten uitgestald achter vitrine-glas en kleurig op rij in grote houten laden.
Pas op mama, niet verdrietig zijn...dat oude hok..lach er nu maar om! Je broers spijkerden er jouw schoolbord kwijt en je huilde tranen weg..
Daar is ook Margo.. naast poppenwagen en met strik in de haren, net als bij jou...
Speel met haar mama, want de oorlog woedt en het leven zal kort zijn.
Duiken, als de V1's komen, in de slootkant, zo plat je kan of schuilen in de kelder en wachten tot ze over zijn gevlogen.
Zeg Margo niet bang te zijn in de nacht verlicht door vuurwerk wat je nooit horen wil.
Als bommen vallen wegkruipen diep onder de dekens. Vrouwen die haar wiegen en slaapliedjes zingen.
Het hemels geweld uit te bannen...
Ja mama, het is zo'n lief klein meisje en ze lijkt echt op jou...als zusjes hand in hand...
Denk daaraan mama en niet aan de leegte die ze achter liet.
Ik kwam toen hè mama, heel veel later...op diezelfde dag in september.
Nee ik lijk niet op Margo, in de verste verte niet.
Een strik paste niet op mijn hoofd en jurkjes met kantjes en ruches...je had gelijk...het stond mij niet.
Het is lang geleden mama, we dwalen dieper in de tuin en aaien de poes en zoeken de schildpad die hier ergens kruipen moet...
Wat een fijne dag, vind je niet mama...zo in de zomer van je jeugd?

Lampje

Mijn vader staat in de deuropening met de jas al aan.
"Ik wou je net bellen", zegt hij wrevelig.
Ik mompel wat 'zat een beetje tegen' maar ik weet 12.00 u is 12.00 u voor hem en zeker geen 12.20...
De hele rit, 75 minuten lang, had ik me voorbereid op de stress van te laat komen,
een echtelijke woordenwisseling ten spijt.
Ik glip langs hem naar binnen, gooi de meegebrachte boodschappen op het aanrecht en begroet mijn moeder in de kamer.
Ze staat onhandig met haar jas in haar handen.
"Kom, we gaan gezellig uit eten" zeg ik en trek haar het jack aan, haar armen zachtjes de juiste richting duwend.
Vervolgens hurk ik door mijn knieën om de rits te sluiten, net als vroeger bij de kinderen.
Als een klein meisje dat nog niet de vaardigheid bezit een rits te sluiten laat mijn moeder het gelaten toe.
Blij pakt ze daarna mijn hand en in de gauwigheid wikkel ik nog een sjaal rond haar nek.
Dan maakt ze zich los en loopt naar een lampje in de hoek van de kamer: het licht moet nog uit!
Ze draait er wat om heen, strekt haar arm en trekt weer terug.
Maakt een vertwijfeld gebaar, strekt weer de arm uit, haar vinger reikt naar de aan en uit knop.
De knop wordt niet aangeraakt, haar vinger trilt, ze draait zich terug om en kijkt hulpeloos mijn richting uit.
Ik zie niet, zie niks, ik staar alleen maar... naar mijn moeder, zonder besef.
"Help haar even" zegt mijn man....
...............................................
"Pas op", zegt mijn moeder ..."Durf jij?... Stroom!... Warm!"
"Ik doe het wel" zeg ik en duw haar opzij, knip resoluut het lampje uit.
Met grote ogen kijkt mama mij aan..."Heb je pijn?" Ze wijst naar mijn hand.
"Nee nee" lach ik "kom we gaan! Op stap!"
Gearmd lopen we de deur uit...mijn moeder kijkt met stralende ogen naar me op.
Ze mompelt goedkeurend.

gastvrouw

"Hoe was je middag?" vraag ik moeder, terwijl ik haar een kopje koffie voorzet. Sinds kort gaat ze een middag in de week naar het verzorgingshuis. Een contactmiddag speciaal voor mensen met beginnende Alzheimer. Mijn moeder is allang geen beginneling meer, dat stadium heeft ze in zeer rap tempo weten te passeren, ons in verbijstering ver achterlatend.
Maar ze mag er (nog) komen, voor zolang het duurt...
"Ik ken het daar goed hoor" zegt ze, "ik doe het werk graag, ik heb er negen mensen onder me.." ze schuift wat op haar stoel. "Nou ja....ik help met koffie schenken." Ze kijkt onzeker naar me op...
"Ja, je kent het daar hè" zeg ik...mijn moeder werkte er immers jarenlang als toegewijde vrijwilligster.
"Ja" knikt moeder "Ik ken de mensen, de collega's van me..."
Dan valt ze even stil, ze roert in haar koffie en herpakt zich:
"Ik zag er tegenop om te gaan, maar het valt mee, de mensen die er komen, best netjes, aardig wel en vriendelijk allemaal. Ze maken een praatje...."
Weer kijkt ze ongemakkelijk mijn kant op.
"Die dames puzzelen er wat en ik laat ze maar wat doen he, ze zijn ermee bezig..."
Mijn vader komt erbij zitten, hij legt zijn hand op moeders arm: :Je moest er wennen, maar nu ga je best graag..."
Mijn moeder knikt "Jaja, het is daar goed. Ik begrijp dat ik er ooit zelfs wel zal moeten wonen, nou ja..het is dan maar zo...ik begrijp het wel".
Ze roert, het heden en verleden mengen zich zoals de koffiemelk oplost in haar koffie. De herinneringen van toen hechten zich aan de ervaringen van nu. Het brengt haar in verwarring: is ze daar nu de gastvrouw?...of toch de patiënt?
Ze weet het niet,ze weet het niet meer, het maakt onzeker...
Na de koffie zwaait ze me uit, aan de arm van mijn vader...ontroerd kijk ik om hoe ze daar staat voor hun huis, zwaaiend tot ik de bocht om ga.
Ik weet dat ze straks voordat de nacht invalt, resoluut haar jas aantrekt en boos in grote-scene mijn vader zal verwijten dat hij haar niet laat gaan...naar huis...

mooi

Opeens staat ze in de deuropening en kijkt me indringend aan. Haar bril af en haar ogen dwingend vragend.Ik schrik ervan. Met pa en manlief zaten we te genieten van de onverwachte oktoberzon en maakten afspraken over samen eten buiten de deur. "Wat is er mama?" vraag ik haar "moet ik iets doen? "Ze wrijft met vingers over haar gezicht.
De mannen begrijpen niet, ik heb een vermoeden. Ik neem haar mee naar de badkamer en vraagt of ze opgemaakt wil worden. Ze kijkt blij en ik struin tassen, laatjes en planken af op zoek naar haar make-up dingetjes van vroeger.
Ik vind er niet veel en moeder zegt dat ze gauw weer eens wat moet aanschaffen.
Mijn eigen toilettasje biedt uitkomst.
"Zal ik gaan zitten, dan kan je er beter bij" zegt mijn moeder gretig.
Ik poeder en geef kleur en lijn aan haar ogen en mond. Het valt me op hoe gaaf en rimpel-vrij haar gezicht nog is. Ze zit doodstil te genieten.
"Het zou wat zijn hè", zegt ze zacht..."Frank...hij zou toch denken...."
Ik schiet in de lach "mama, we eten straks niet bij Frank, maar wel bij die ober-met-de-mooie-ogen, weet je wel...ik maak je mooi, dus geen zorgen...je mag gezien worden..." Ik borstel zacht haar haren en bekijk het resultaat.
Ik mis en zie dat ze geen oorbellen draagt. Oorbellen! roep ik naar mijn vader. Hij protesteert: dat gedoe! Welnee zeg ik, ik doe ze haar in en straks ook weer uit.
Na het nodige gepriegel mag het resultaat er zijn: mam is mooi.
We zijn er klaar voor!
Zoals altijd geniet zij en wij van het samen eten in het restaurantje waar ze ons kennen. Ze geniet, wij genieten...nog en samen.

Vasthouden

We lopen ons rondje, mijn moeder en ik. Over het pad van het Vestje, voorbij de knotwilgen, langs de ganzen en eenden bij de vijver. Ze vindt het hier mooi en dat zegt ze me elke keer weer. Ze geniet en 'herinnert' zich dat wij hier speelden, net als de kindertjes van deze buurt waar mijn ouders sinds enkele jaren wonen...De zon schijnt zeldzaam vandaag en moeder wil nog een stukje. We slaan af en schuifelen verder. Dan betrekt de lucht en slaat de regen genadeloos toe. De wind jaagt ons het pad af en we zoeken beschutting onder de grote treurwilg. Ik schuif haar capuchon over haar hoofd en sla mijn armen om moeder heen. Met mijn rug naar de wind hou ik haar stevig vast en zo staan we daar minutenlang terwijl de regen ons doorweekt. "Ben je er nog?" roept mijn moeder onzeker boven het geraas..."Jaaaa" zeg ik "ik hou je heel stevig vast mama"

schoenen

Vader heeft het opgegeven...hij vraagt hulp.
Positief.
Ieder dag zal de thuiszorg komen, om mijn moeder te wassen en aan te kleden en haar pleisters met medicatie te plakken.
Moeder is content met de aandacht en het gaat er gemoedelijk aan toe. Ze keuvelen en lachen in de badkamer...
Maar we hebben te vroeg gejuicht.
De tweede dag mislukt helemaal. Moeder valt uit tegen mijn vader:
'Hoe hij het durft iemand in huis te halen die haar moet douchen, alsof ze vies zou zijn en dat hij zeker vond dat ze stonk!'
Ze weigert nog door iemand gewassen te worden en stapt zelf onder de douche...haar schoenen zijn doorweekt....

kinds

Als ik bij mijn moeder bent, houdt ze zich goed.
De sfeer is ontspannen en we maken er het beste van.
Zijn we naar huis...dan gaat het mis.
Moeder is dan onrustig, gaat dwalen in totale verwarring...
Vader belt: "Ze is volledig kinds geworden"
Het klinkt als een noodkreet.
"Ik kan haar geen seconde alleen laten, ze gaat enorm achteruit"zegt hij.
We komen maar weer af...en dan gaat het goed, naar omstandigheden.
"Ik hou dit geen half jaar meer vol..." zegt vader...
We houden beraad, we zullen hulp regelen, maar vader is ons voor...

hulp

Eigenlijk moet er snel hulp, echte hulp, professioneel dus.
Mijn zus en ik doen er alles aan mijn vader te overtuigen
Altijd weer zijn redenen dat weg te wimpelen, uit te stellen.
De thuiszorg wordt zoveel mogelijk buiten de deur gehouden en er worden dames betaald om 1x per week met moeder te wandelen.
Wij, de dochters, komen in het weekend: houden gezelschap, wandelen en doen boodschappen.
Als ik op zaterdag arriveer en moeder heeft al gewandeld met betaalde dame, ben ik heimelijk boos. "Ja" zegt mijn vader ""dame kan het goed gebruiken: studerende kinderen...."
In gedachten kaffer ik haar uit, zeker nadat ik verneem dat ze ook bij de thuiszorg in dienst is. Ik hoop maar dat ik verkeerd begrepen heb en dat dame toch in functie is geweest of een vriendendienst verleent.
Het zit me dwars....

lepeltjes

"Nu zijn het lepeltjes" zegt mijn vader "en het schaartje, van Bompa".
"Morgen zijn het de potloden, of haar brillekoker, zoals het gisteren haar armbanden waren....Tja, en zo is het altijd wel wat, meestal vind ik het wel hoor, wat ze kwijt is, maar nu...neeeeee...ik heb alles afgezocht, het hele huis, maar waar ze het nu gestoken heeft? Ik weet het niet, echt niet. Ze is er heel onrustig door he, ze blijft maar lopen en vragen...ze houdt er niet over op. Ik ben al dagen bezig..Maar goed, het komt wel weer eens te voorschijn, zo gaat dat altijd weer...hè ma??
Je bent nog al eens wat kwijt he ma?..Haha...jaja...we vinden het wel hoor, je lepeltjes! Wat? O jahh, het schaartje, dat zit er ook in, in het doosje....het schaartje van Bompa!
Wat het met dat schaartje is weet ik niet hoor...ze is er nogal aan gehecht he. Het lag waarschijnlijk vroeger altijd op zijn bureau en nu houdt ze het het liefst bij zich en er mag niemand aankomen...
Nee, nee, ma, niemand heeft het meegenomen. Nee, nee er is echt niemand binnen geweest. Nee hoor, ze hebben het niet weggegritst toen je je omdraaide..ook niet toen je sliep. Nee hoor, daar krijgt niemand de kans voor he, nee er lopen hier geen vreemde mannen in huis. Nee, vreemden gaan hier ook niet ongevraagd naar het toilet. Wat zeg je, sluipen ze achter je langs wanneer je niet kijkt? Nee hoor, de lepeltjes zijn niet gestolen. Je hebt het doosje gewoon ergens neergezet en vergeten waar. We vinden het wel..natuurlijk wel...Kom ma, ga zitten, het komt wel goed, ik vind het wel...wees maar stil, niet huilen...niet huilen... Ik weet toch hoe belangrijk het voor je is...komt goed, komt goed...
Ahhh kijk, daar is ons Marianne, ze heeft het gevonden. Zie je wel! Het doosje? Het doosje met de lepeltjes! Ja...dat... Je hebt het in de televisie-kast gezet achter je platen en cd's, was je vergeten he.
Jaha, het schaartje zit er ook in, kijk maar. Nee ik zei je toch? Dat heeft niemand meegenomen...ja je mag het vasthouden...doe maar..."

Heftig

De tijd van simpelweg een blogje posten lijkt voorbij.
De verhalen worden nog wel geschreven, iedere dag een boek, louter in mijn hoofd.
Soms vinden woorden hun weg via mijn handen op de toetsen en worden zinnen gevormd op het scherm,
Zinnen die ik nauwelijks nog deel omdat ik halverwege afhaak, wegens onrust, tijdgebrek of twijfel.
Een jaar geleden is het nu dat de gezondheid van mijn moeder een naam kreeg:
Alzheimer.
In dat jaar gebeurde veel.
Niet alleen met mijn moeder, maar ook met de mensen dicht om haar heen.
Na het paniek-telefoontje van afgelopen week wist ik:
dit is wat ik vreesde, de stap naar het onvermijdelijk eind.
De verhalen worden heftig en pijnlijk en daarom moeilijk te delen.
Mag ik het mijn moeder aandoen..haar aftakeling etaleren?
Mag ik mijn vaders leven te kijk zetten?
De escalatie van de afgelopen dagen....ik zal het beter voor me houden en soms dan in stukken en gebroken gevoelens neerzetten.

Gisterenochtend

Mijn zus neemt de telefoon op, het is mijn vader.
"Het is niet voor een puzzel dat ik bel, maar... het is ma...
Zijn stem klinkt onzeker, hapert en na een stilte komt ma aan de lijn:
"Mijn familie moet komen..mijn familie moet komen..."haar stem trilt en gaat over in snikken, hard snikken.
De verbinding wordt verbroken....
Mijn zus belt mij.
"Ja met mij, nog gefeliciteerd natuurlijk, maar daar bel ik niet voor, het is pa en ma..."
Mijn zus doet verslag van het vreemde, verontrustende gesprek, zij zal zelf poolshoogte nemen: In de auto springen om 100 km verderop te kijken wat loos is.
Ik heb een verjaardag, mijn jongsten worden 18.
De hele dag doet raar...

Oud Zeer

Ze heeft genoten van haar Dames-uitje.
Ik was erbij met mijn zus.
Enkele dames vriendinnen van mijn moeder ken ik van vroeger.
Zo kwamen herinnering boven tafel en wat foto's.
Op één enkele foto zag ik mijzelf.
Bijzonder, want veel foto's uit mijn kindertijd zijn er niet.
Ik zag mijn moeder er in jonger jaren: nooit lachend, altijd serieus en streng.
Ik weet het, ze bedoelde het vast niet, het was onzekerheid die ze verborg.
Met de herinneringen, de plaats die er niet was, kwam mijn pijn naar boven: 't is oud zeer.
Aan het eind van de middag breng ik mijn moeder thuis.
We praten even na, ze is content. Dan moet haar iets van het hart.
"Wat heb ik me geïrriteerd" zegt moeder.
"Tante P. had weer het hoogste woord" "Ze drukte mij helemaal weg, met haar verhalen"....
Oud zeer moet het zijn, want ik heb er niets van gemerkt...
"Je bent moe, ga wat rusten" zeg ik en wil ze snel mogelijk weg...ik zie mijn moeder weer zoals ik het niet meer wil.
Na mijn emotionele avond en onrustige nacht, vol spoken en demonen uit het verleden, bel ik de volgende dag mijn vader.
Moeders irritatie blijkt vergeten...ze is tevreden, ze lacht, ze is blij...ik ook..
Ik ben het niet vergeten, al het oude zeer, maar mijn moeder van vroeger is er niet meer om me er aan te herinneren, dat scheelt.

de Koffie-Krans

Woensdag 25 augustus: mijn moeder viert haar verjaardag vandaag met "De Dames". Dat is een ruim begrip in mijn moeders beleving maar "de dames" in dit geval zijn de dames van de Koffie-krans. De Koffie-krans is mijn moeders uitje, overgebleven uit goede tijden, haar actieve leven. Mijn moeder en tante zijn ermee begonnen en noemen het krans...dame 3 die erbij kwam is nog steeds van de partij en praat van club. Krans of club het maakt niet uit, het bestaat meer dan 40 jaar. Dames kwamen en dames gingen...het dorp uit, het land uit, het hart uit en zoals dat gaat: ook het leven uit.
Vandaag waren de dames die nu de krans bepalen, samen, om op uitnodiging van mijn vader nu eens geen koffie te drinken maar een wijntje en geen gebakje te eten of zelfgebakken cake, maar een diner te genieten. Mijn moeder zal geen krans meer organiseren, ze hoort er gelukkig nog wel bij. Iedere week haalt iemand haar op en brengt haar thuis. Mijn moeder prijst zich gelukkig, zo ook mijn vader die dan even een enkel uur op adem komt. De krans is als een armband gemaakt van schakeltjes. Mijn moeders schakeltje is eruit, de krans nu wat kleiner. Mijn moeder hangt eraan als een bedeltje....en zo dat gaat met bedeltjes...die hebben hun eigen taak....

verjaardag

Vandaag wordt mijn moeder 80. De zenuwen van mijn vader zijn gekalmeerd: De mevrouw namens de parochie is immers geweest, dat scheelt!
Mijn zus doet de "ochtendshift". Ze treft mijn moeder aan met vette haren en stopt haar resoluut onder de douche. "Ik wist niet dat ik vandaag jarig was" verontschuldigde moeder zich.
's Middags ben ik er voor de tweede shift en tref mijn moeder aan met nog vochtig piekhaar...zo ken ik haar eigenlijk niet..
We hebben nieuwe kleding gekocht voor de jarige, die uiteraard gepast moet worden. Het is wat mijn dochter kritisch noemt: "best hippe kleding, die tuttig wordt omdat oma's die zo nodig dragen"
Ik kleed mijn moeder uit en zie haar broos klein lichaam, de rug krom, het lijf tenger. Een bh is niet nodig, een hemd uit jaar 0 volstaat.
Het nieuwe t-shirt xs valt ruim, het vestje geeft wat volume. Het oud-roze truitje bevalt, want zo zacht en warm...De shawl van fijn-breisel is het succesnummer. Ma is gelukkig. Als een gewillige baby laat ze zich uit en aankleden...het is een ontroerend tafereel zegt mijn man: "Jij,je moeder zo liefdevol verzorgen." Ik weet het, het is nieuw voor ons.....
Tot slot borstel ik haar haren. Wanneer ze me later uit zwaait vallen er zachte speelse lokken voor haar ogen, het staat haar goed.

80

Morgen is mijn moeder jarig. Ze wordt 80.
Het is dan bijna een jaar geleden dat het mis ging....
Echt mis ging.... want mis was het al een poosje.
In dat jaar is veel veranderd.
Veel, in het leven van mijn moeder, mijn vader, daarom in dat van ons.
Morgen vieren we haar verjaardag.
Vieren, het leven is nog steeds mooi en er is nog te genieten.
Voor het zover is dat genoten kan worden, is de stress toegeslagen:
Er mag géén taart en geen gebak...want er mag geen bezoek.
Zo zegt mijn vader.
Voor het onvermijdelijke-niet-tegen-te-houden bezoek mag er koffie.
Ik moet er zijn om die koffie te zetten en te schenken, en ook mijn zus.
Koffie is er, verder niets. Mijn vader wil geen gedoe.
Wij nemen stiekem drank en chips mee,tegen mijn vaders wil...maar wij willen ook wat!
Ik bak een appeltaart, het zal best feestelijk zijn, ze houden van appeltaart....

Onzichtbaar

We schuifelen over het trottoir en voetje voor voetje door de winkelstraat. Met mijn moeder aan de arm trotseer ik het Oostburgs voetgangersverkeer van Locals, Belgen en toeristen. Zo veel zijn het er niet eens, maar ieder heeft een zekere haast en ruimte nodig. Mensen schieten ons links, rechts, voorbij of passeren ons ternauwernood ontwijkend.
Ik probeer blikken te vangen, te peilen: herkenning, erkenning, meeleven of zelfs irritatie...Ik zie voornamelijk een niets... leegheid of focus op wat achter ons is...
"Onzichtbaar...we zijn onzichtbaar..."...gaat het door mijn hoofd. "Vrouwen op leeftijd zijn onzichtbaar. Ze zijn niet de moeite waard te bekijken en niet interessant om te spreken".
Het verhaal van mijn oudere wijze 'zuster' dreunt door mijn hoofd.
Een kind, druk in haar eigen wereld en die van haar mama, komt recht op de mijne af gelopen. Mijn moeder houdt stil en wacht met ogen dicht op een botsing. De jonge moeder draait verveeld het hoofd naar haar dochter en mompelt iets van "Oppassen je loopt bijna die mevrouw omver". Mijn moeder heft het gezicht glimlachend op en opent haar mond om deze vrouw bemoedigend toe te spreken, maar die is allang weer verder. Ze heeft ons niet eens aangekeken. Net zo min als de anderen, die we noodgedwongen laten wachten wanneer we de winkel binnengaan, ons een blik waardig gunnen.

angst

De dokter kwam.
Mijn moeder had het wederom benauwd en er was weer 'iets met haar hart' zoals ze zei.
Na een poosje aanzien en afwachten belde mijn vader opnieuw de huisarts.
Dokter onderzoekt en kalmeert.
Niet de eerste en niet de laatste keer denk ik zo.
Ja, moeder mag naar de cardioloog, wederom, en ook hij onderzoekt en kalmeert.
Mijn zus maakt zich zorgen en wil dit en wil dat...
Het duurt even voordat mijn vader mij belt.
Hij weet niet wat wijsheid is.
Ik ook niet.
Toch heb ik zo mijn gedachten en gelukkig deelt mijn vader deze.
Mijn moeder is soms angstig, ik denk dat ze hyperventileerde.
Ze is bang, omdat ze de dingen niet meer begrijpt en controle verliest.
De dokter mag komen, maar tevens is ze als de dood voor ziekenhuis, nare onderzoeken of opname.
Bij haar zijn, haar niet alleen laten, haar geruststellen en liefde geven...dat is de beste medicijn die wij haar kunnen bezorgen.

tas..het vervolg

Soms is er gedoe, simpele dingen worden grotesk en gecompliceerd.
Zo was er het gedoe met de tas...:
http://alzheimer-hoofdstukken.blogspot.com/2010/05/tas.html
Door moeder mijn eigen toilettas als handtas te geven leek het 'probleem tas' simpel opgelost.
Vorige week gingen we er op uit: mijn moeder pakt de tas en even denk ik: ben ik nou gek...stonden er witte letters op mijn toilettasje...??
"Is dit het tasje wat ik je heb gegeven?" vraag ik tegen beter weten in.
Mijn moeder bevestigd: "Ja ik ben er blij mee".
Ik kijk argwanend in het tasje en zie de bekende dingetjes die haar altijd vergezellen. Dan zie ik het kapotte ritsje, er gaat mij een lichtje branden!
Mijn toilettasje, niet met witte letters, ligt onaangeroerd en opgeborgen in haar kast. Ik heb het lef niet om het mee terug te nemen.

3 augustus

Altijd even schrikken de datum van vandaag...
Niet zozeer voor mezelf, wel de gedachte aan mijn ouders.
Het is de dag dat hun jongste, hun enig zoontje, stierf na een wat ik noem: niet gelukt leven.
Kinderen krijgen was voor mijn ouders niet eenvoudig...
Ik ben de oudste, maar was eigenlijk nummer 3 in rij...
Er kwamen er meer, maar alleen mijn zusje bleef.
De jongetjes haalden het niet en stierven voor of kort na de geboorte, behalve één..die stierf 6 jaar later...
Hij had een handicap en heeft niet lang thuis gewoond, maar ik zag mijn moeder's liefdevolle en mijn vader's zware zorgen.
Ergens was het sterven een opluchting, al deed het pijn.
Er werd niet veel over gesproken en verdriet werd niet gedeeld.
Zo was de tijd, zo het gegeven.
Het was op een mooie zomerdag met zware schaduwen, dat ik iets begreep van leven en dood.
Wat bleef was het onvermogen en onbegrip.
Nog steeds kan ik het niet opbrengen er met mijn ouders over te praten.
Ik vraag mij af hoe mijn moeder....

Moeder

Mijn moeder was niet de ideale moeder, niet de lieve moeder, niet de zorgzame moeder, zeker niet de zachte moeder, geen moeder - moeder...
Dat gegeven zat me een half leven lang behoorlijk dwars.
Het deed me verdriet, gaf pijn en maakte me opstandig.
Tot ik -eindelijk wijzer- begreep dat mijn worsteling met haar, mij had gemaakt tot de mens die ik ben.
Ik was toch nooit compleet geworden als ik geen strijd en tranen had moeten leveren om hier te komen.
Ik sloot vrede met wat ik nooit heb gehad en aanvaarde mijn eigen persoon.
De Alzheimer van mijn moeder roept daarom wisselende gevoelens op...voor een ander wellicht niet te rijmen.
Het besef dat een liefdevolle moeder-dochter relatie voorgoed onmogelijk is, dat doet best pijn: Kans op 'kind' jaren definitief voorbij...
Het aanvaarden van de ziekte gaat mij beter af, vanwege de afstand die er nu eenmaal was.
Mijn moeder als moeder verloor ik.
Ik kreeg er echter een lieve vrouw voor terug.
Een vrouw die, voor het eerst in haar en mijn leven, zich uit in liefde naar mij toe.
Dat is een lieve moeder.

Zorg

Alle mogelijkheden ten spijt...tot nu toe zijn mijn ouders nog niet toe aan hulp van De Zorg.
Regelmatig doe ik een poging mijn vader te overtuigen van het nut, de noodzaak, ofwel het gemak van hulp en zorg-instanties, maar tot op heden zonder resultaat.
Toen mijn moeder enkele jaren geleden het niet meer voor elkaar kreeg een maaltijd te fabriceren wilde ik hen aan 'de'Tafeltje Dekje... Het idee!
"Dat is heel mooi hoor"zei mijn moeder ..."voor oude mensen dan" en daar was de kous mee af. Achter mijn rug beklaagde ze zich over mij -haar dochter- die met haar Tafeltje Dekje ideeën...
Alle pogingen van zus en mij strandden telkens in onbegrip en lichte verwijten.
Toen de nood heel hoog werd, sloot mijn vader een deal met de plaatselijke traiteur.
Deze brengt nu op gezette tijden een in onze ogen niet echt smakelijke hap.... Mijn moeder - geen grote eter - moet er helemaal niks van hebben. Zij beperkt zich tot de soep uit het blik en een toetje uit het koelvak van AH.
Deze regeling is duur. Mijn vader heeft het er graag voor over.
Alles liever dan toegeven en afhankelijk zijn.
Wanneer ik voorzichtig aankaart dat mijn moeders wereldje wel erg klein wordt en ik mijn zorgen uit of het mijn vader niet te veel is, stuit ik op ontkenning en geeft mijn vader niet thuis.
Ik probeer hem nog te verleiden met het vooruitzicht weer eens even tijd voor zichzelf te kunnen nemen...maar helaas. Het water is nog net niet hoog genoeg aan de lippen....

Dames

Mijn moeder heeft dames...
Dames die met haar lopen, wandelen, frisse neus halen, een blokje om.

"Ja ik heb echt goeie dames, die dat met me willen doen" knikt mijn moeder.
"Ze zijn van....ja van de dames die ik heb....en ook van de Thuiszorg.
Die van de Thuiszorg gaan ook met me lopen...zo eens een blokje om.
Alleen gaan mag ik niet van pa... hij is bang dat ik verdwaal, of dat ik val.
Dus dan ben ik blij dat die dames met mij willen gaan...
Jaja... en dan zie je ze kijken hier in de buurt hè....als ik er mee aan de arm loop.
Soms houden ze me staande en vragen dan..Hoe kom jij aan die thuiszorg?
Zijn ze denk ik toch jaloers.."

De dames waar mijn moeder het over heeft...ik denk dat ze haar koffie-vriendinnen bedoelt, dames waarmee ze eens per week een kleine ochtend nieuwtjes uitwisselt, misschien wel al een halve eeuw lang.
Die dames, hoe aardig ze ook zijn, gaan echter niet met mijn moeder een blokje om.
Ze zouden het best eens kunnen doen, maar ach...dat vind ik, dus terzijde. Wat weet ik er nu eigenlijk van.
De Thuiszorg doet het net zo zeker niet. Er komt geen Thuiszorg bij mijn moeder, in ieder geval niet wekelijks.
De dames...dat moet dame M. zijn.
Dame M. komt eens per week poetsen.
Als het goed weer is betaald mijn vader de dame een uurtje extra. Dan gaat dame M. met mijn moeder wandelen...'is goed voor mevrouw!'
Mijn moeder is er gelukkig mee en o zo dankbaar.
Ze is afhankelijk van haar dochters, die zo mogelijk in het weekend hun arm in de hare haken.
Verder zijn er geen dames die mijn moeder eens mee nemen, zo is de realiteit...
maar gelukkig beleeft mijn moeder het niet zo.

Zelf

Vandaag was ik in de war.
Ik was al eerder in de war.
Toen mijn moeder het pad kwijt was...ging het ook mij even mis.
Het had niets met moeder te maken, het kwam door banale zaken als werkdruk en stress...
Tenminste dat denk ik.

Verder krijg ik de leeftijd dat je lijf anders gaat beslissen.
Daarvan raak je ook in de war...soms.
Vergeetachtig..hoort erbij.
Althans dat zegt men.

Ik ruste wat uit en werkte aan de stress.
Dat klinkt simpel, maar is alles behalve dat.
Het ging beter...niet meer in de war en onthouden lukte weer.
Zo leek het.

De laatste dagen baren me zorgen.
Ik vergeet weer en gedachten zakken weg.
En vandaag verraste ik mezelf
door een moment niet meer te weten....
even

tas

Kleine dingen worden grotesk..
Simpele zaken gecompliceerd.
Veel wordt ook eenvoudig.

Mijn keurige moeder loopt met een rugzakje aan haar arm...
het is haar handtas..nu.
Haar elegante handtas, zeg maar handtassen zijn opgeruimd...weggegooid.."Nee ik heb die dingen niet meer nodig..." zegt moeder.
De rugtas is groot aan mijn moeders dunne arm, het ziet er gek uit, zegt mijn vader.
Mijn moeder vindt het prima...maar ze kan niets meer vinden.
Ze stopt alles in de rugzak en het komt er niet meer uit, althans het verstopt zich in de hoeken en vakken van de tas.
Maar dan opeens komt er van allerlei ook weer uit.
De rugzak wordt de tovertas.
Als mijn moeder iets kwijt is, en dat is ze erg vaak, zegt mijn vader, kijk eens in je tas.
Wis en waarachter, de tas tovert de dingen tevoorschijn.
Maar de tovertas is groot en mijn moeder wordt steeds kleiner, en dunner.
Mijn vader zoekt in huis en vindt een handig klein tasje...een hand-tasje..letterlijk:
Mijn moeder houdt het tasje in haar hand,
als ze op stap gaat.
Gisteren ging ze op stap.
Het kleine handtasje werd gevuld.
Het duurde wat lang en mijn vader trok ongeduldig de rits dicht...
Onhandig als hij is: de rits ging kapot.
Mijn moeder in alle staten.
Wat nu? De tovertas mee?....nee! De tovertas tovert dingen, maar maakt ze ook kwijt.
Dat is niet handig.
Het kleine zwarte tasje, nu kapot, mocht toch mee, met een breed-elastiek eromheen.
'Koop jij een nieuwe tas' vraagt mijn vader me vandaag?
Wat voor een moet het zijn?
'Zoals deze' zegt mijn vader, ik neem het kleine tasje onder de loep.
Uit mijn eigen grote handtas tover ik net zo'n soort tasje: klein en voor in de hand.
Oooo mompelt mijn moeder goedkeurend.
Haar ogen glimmen
'Dat is net zo'n goeie!' Ze bekijkt het ding aan alle kanten en opent de rits.
'Er zit ook een spiegeltje in' zegt mijn vader opgetogen.
Ik kieper mijn lippenstift, mascara en oogschaduw eruit...
'Kijk mama', zeg ik...'neem deze maar'.
Mijn moeder loopt naar de la, om het pas verworven tasje te vullen met...potlood, pen en gum, zakdoek en nog een pepermuntje.
Morgen ga ik naar het Kruidvat, zal mezelf een nieuw toilettasje kopen.

Telefoon

De telefoon wordt meteen opgenomen.
Ik ben vandaag vroeg klaar met het avondeten, mooie tijd te bellen.
Dit uur van de dag zit mijn vader op zijn studeerkamer.
Beetje rust, kwartiertje lezen.
Mijn moeder kan zich op goede dagen nog net even alleen amuseren.
Ze doet niet veel, ze loopt wat van links naar rechts.
De tv blijft uit, net als de radio.
Ze kijkt wat in een week krantje of pakt boeken op en legt ze weer neer op 't leestafeltje.
Veel meer is er niet.
Mijn moeder is blij als 's avonds de telefoon gaat.
Dan ben ik het of mijn zus.
Dan kan ze opnemen.
"Jahaa" zegt een zachte bibberende stem.
"Hoe was je dag mama?" vraag ik
"Oo ik had zo een p r a c h t i g e dag" zegt ze.
"Fijn" zeg ik " wat heb je gedaan?"
"Ik ben erop uit geweest" zegt mijn moeder
"Heb een rondje gelopen en verder...verder weet ik het niet meer....
Het was een prachtige dag, echt prachtig".
"Mooi mama" zeg ik.
"Fijn toch, het maakt niet uit dat je het niet meer weet, je hebt genoten!"

verdwaald

'Mevrouw bent u misschien verdwaald ?'
Een stem klinkt opeens van dichtbij.
Een meisje staat in een deuropening en roept naar mijn moeder.
"Verdwaald?"Herhaalt mijn moeder onzeker...ze kijkt het meisje vertwijfeld aan.
'Ja', zegt het meisje, 'bent u verdwaald? Zal ik u even thuisbrengen?'
"Oh nee hoor", zegt mijn moeder wat verlegen, "ik weet het wel".
Het meisje schiet haar jas aan en komt naar buiten.
'Nou' zegt ze: 'Mijn ma zag u al een paar maal voorbijkomen en dacht...'
"Jaaa", zegt mijn moeder, "het lijkt hier een beetje op elkaar"
en ze doet een poging de goede richting te vinden.
'Wacht 'zegt het meisje, 'ik breng u hoor!'.
"Nee" zegt mijn moeder, "hoeft niet hoor, dank je wel".
'Mijn ma weet waar u woont, ze heeft me gevraagd u thuis te brengen'.
Ze haakt voorzichtig een arm in en samen gaan ze voetje voor voetje op thuis aan.
Het is niet heel ver en mijn moeder babbelt gezellig met het vriendelijke meisje.
Thuis gekomen moet ze rusten.
Het was een vreemde middag.

De ober met de mooie ogen

We zitten samen aan een tafeltje bij het raam,
in het restaurant, waar het vertrouwd voelt.
Ik realiseer me dat het hier was dat ik voor het eerst besefte :
'er klopt hier iets niet...ma is ma niet...'
We zaten toen met het hele gezin gezellig bijeen, een paar jaar geleden alweer
Van Alzheimer had ik alleen nog maar een vaag vermoeden.
Die dag, daar, begon het woord A. zich echter meer en meer op te dringen.
Mijn moeder had iets gezegd over een voorbijgaande mevrouw
en daarbij gegiecheld.
Zo was mijn moeder niet, nooit!
Mijn moeder praatte niet over anderen, niet op deze manier en giechelen
was helemaal uit den boze.
Dus iets klopte niet en eigenlijk wist ik toen best wat.
Nu zijn we verder.
En het gaat ma stukken minder dan toen.
Toch, soms lijkt er ogenschijnlijk weinig aan de hand.
In een momentopname...
Mijn moeder zit rustig, keurig en verzorgd tegenover mij.
Genietend van het moment.
De aardige ober komt aan onze tafel en nog een keer.
"Hij heeft in ieder geval mooie ogen"...zeg ik hardop
"Jaaaah", zegt mijn moeder met grote glimlach en schittering in de ogen
"Zeg dat wel!
En hij weet het hoor, van zichzelf" gniffelt ze..."hoe hij kijkt!"
Mijn moeder die dit soort dingen zegt... ik sta perplex!
Maar bijzonder is het wel...en best prettig.

Samenzweerderig heffen we het glas
"Carpe Diem" mama zeg ik!
"Carpe Diem"herhaalt ze.

Oorlogsherinnering 2

Praat ze er nog wel eens over?"vraag ik mijn vader.
"Jazeker, toevallig hebben we het er van de week over gehad!"
"Ook over de V-1?"
"Ja, juist daarover" zegt pa.."ze zegt dat er géén dag voorbij gaat of ze denkt eraan.
Ze was nogal dol hè, op die kleine...Magda..."
Die was vaak bij hun thuis, samen met haar moeder, tante Bertha, die heel jong oorlogsweduwe werd, je weet toch wel? Haar man sneuvelde in '40 bij Deinze..
Ja en dan die andere, de jongste zus van Bonma, die nog op zoek was naar een vrijer zoals wij dat zo zegden in die tijd. Die was erbij toen de V-1 viel.
Je hoorde ze overkomen die V-1's en als de motor stilviel wist je dat ie naar beneden kwam...tja..."
Mijn vader zwijgt.
"Ze kwamen om he, toen Antwerpen werd gebombardeerd door de geallieerden....
Wij waren al een half jaar bevrijd en toen dat.
Het huis naast tante Bertha werd ook getroffen, daar kwam een groot gezin om, behalve de elders studerende zoon.
Tja die kleine, je moeder was er dol op, ze was eigenlijk het kleine zusje van je moeder, het zusje wat ze zo veel liever had dan al haar broers...
Haar dood...ze was nog klein...ze was ongeveer..."
Mijn moeder komt binnen.
"We hebben het er juist over"zegt pa "over de V-1 en Magda..."
Mijn moeder staat doodstil: "in maart '45"....zegt ze.
"Ja, we waren al bevrijd en toen moest het nog komen!"
Er volgt een gesprek tussen mijn ouders, overMagda en hoe 'oud' ze is geworden.
Ik vul aan : precies 5 jaar, 6 maanden en 13 dagen...
Mijn moeder kijkt me onderzoekend aan...
Ik weet het zo goed omdat ik ook van 9 september ben.
Mijn moeder's ogen vullen zich met tranen....
Het mag, het praten doet goed.

Oorlogsherinnering

Dat ik in de eerste week van mei enorm bezig ben met herdenken van dé oorlog,
heeft alles te maken met de verhalen van Marie, de vrouw die een niet-onbelangrijke rol in mijn opvoeding heeft gehad.
Er was nml. altijd wel één dag in de week dat zij de avondmaaltijd besloot met de gevleugelde uitspraak "Onder de oorlog...."
Waarna ze een verhalend vergelijk trok van heden naar verleden.
Marie's wijsheden heb ik altijd zeer serieus genomen...
ze waren belangrijker dan wat mijn vader en moeder me vertelden.
Wellicht omdat die mijn ouders waren en zoveel al zeiden...
Marie's verhalen over den oorlog verveelden nooit, al waren het de oorlogsherinneringen van mijn moeder die uiteindelijk een groter impact hadden op ons allemaal.
Die herinneringen, het oorlogsverdriet van mijn moeder, tevens haar groot levens-verdriet,
heb ik pas zoveel later begrepen, toen zij haar ervaringen al keer op keer op keer had verteld.
Het heeft jaren geduurd en vele herdenkingen later voordat het besef bij mij binnen kwam.
Net als dat ik mijn moeder zoals zij is, maar vooral was, pas stukje en beetje ga begrijpen...nu het 5 voor 12 is...
Uiteindelijk vraagt het toch levenservaring om trauma's te herkennen, te ontcijferen en te begrijpen...de hare, de mijne.
Deze week stond ik als altijd weer stil bij vooral die gebeurtenis in maart '45: het moment daar waar de oorlog mijn familie letterlijk raakte.
Vanochtend was ik bij de Herdenking van de Slag om de Schelde.
De Schelde dat is thuis...
Ik voelde behoefte aan thuis. Ik voelde behoefte om te praten over de oorlog van thuis.
Met name de oorlog van mijn moeder, om wat ze heeft meegemaakt.
Of ik er met haar over kan praten...weet ik niet.
Natuurlijk herinnert zij zich het bombardement.
Terwijl de dag van gisteren alweer grotendeels is gewist, weet ze waarschijnlijk alle details van maart '45...dat zal het punt niet zijn..
Nee, mijn zorg is....wat zal die emotie met mijn moeder doen?
De emotie van haar herinneringen van verdriet.....

namens oma

"Bel opa even"... moedig ik mijn jongste dochter aan.
Ze is na een selectieprocedure aangenomen op een gewilde vervolgopleiding en blij en trots.
Mijn vader, onderwijsman in hart en nieren, houdt dit soort zaken goed bij, soms wat te goed...maar dat is een ander verhaal.
Lievekind doet wat haar gevraagd wordt en belt.
Mijn moeder neemt op...ze zal mijn naam in de display hebben herkend en een enkele keer durft ze het aan, de telefoon opnemen.
Lievekind doet verslag en uitleg: "Oma...ik ben aangenomen op St.Lukas!".
Haar oma begrijpt het niet en Lievekind hoort haar vertwijfeling:
"Een van de kinderen is aangenomen" herhaalt mijn moeder...
"Een van de kinderen!", verzucht mijn dochter later..."ik zei toch duidelijk oma...enne..hallo!.... wie moet er anders worden aangenomen..."
Meteen na het beëindigen van het gesprek belt mijn vader gehaast terug:
"Ma begreep het het niet en ze vindt het heel erg!
Maar zeg Sarah namens oma dat we trots zijn hoor"

Kom je mama...?

Kom je mama? Zullen we dwalen..door de tuinen van mijn jeugd...?
Geef me je hand, laten we gaan en duizenden sneeuwklokjes tellen in het gras.
Kuikentjes kijken in het oude kippenhok en dan pompen op de bleek.
Met de lekke gieter sjouwen langs zaaibedden waar we sla en peterselie willen
en ijsbloemetjes langs het pad.
Volg me mama door de sprookjestuin...ons verstoppen tussen groene hagen,
rozen plukken in het perk en druiven, in de kas...
Kom maar mama, het is tijd voor de beiers...ik doe ze in emmers en jij kookt de jam...zo lekker als alleen jij het kan...en Eulalie, maar die is oud.
Zij bakt suukerspekken die we eten op de veranda en ik volg de zwarte kat.
Kom je mama, langs de heg, waar Marie me nestjes wijst van vogels met blauwe spikkeleitjes, klein en teer.
Over schelpenpaden, langs aardbeienrijtjes en bessenstruiken zullen we lopen mama..
In de ochtendzon wanneer de was droogt in de achtertuin...over de stapstenen hinkstap sprong naar de lome middaguren,
waar jij je neervlijen kan onder de treurende wilg...wachtend op de avondzon en de merel de stilte doorbreekt...
Kom maar mama...we zullen niet verdwalen...ik ken de weg nog goed....geef mij je hand, we gaan samen.

duts

We zitten nog even na te praten...mijn zus, zwager en wij.
Vol geschonken glazen wijn met de left-overs van de Paasbrunch op tafel.
Onze ouders zijn al vertrokken, net als de kinderen die ieder al weer hun eigen ding doen.
Samen evalueren we gevieren de geslaagde middag en wat vooraf ging.
"Had pa bij jou ook geïnformeerd?" vraagt mijn zus, "over oma B'?"
Nee.Pa heeft er tegen mij niks over gezegd.
Volgens mijn zus zou de eventuele aanwezigheid van Oma B. toch een belemmering voor mijn vader zijn geweest om vandaag te komen.
Ik begrijp het niet helemaal.
Ik weet dat mijn vader het best kan vinden met oma B. mijn schoonmoeder.
Hij noemde haar zeer onlangs nog een patente vrouw.
"Dat is het hem juist" weet mijn zwager
"Je vader zou zich opgelaten voelen met zo'n 'duts' als je moeder erbij!"
Ik schrik van zwagers woorden...duts!
Duts?...dat is zoooo...
Ik ging er eigenlijk vanuit dat duts een typisch Zeeuws-Vlaams woord is...
Ik was het woord zelfs zowat vergeten.
Het hoort op het schoolplein van mijn jeugd........
Daar praatte je over een duts als iemand uitgemaakt werd voor sukkel.
Van Marie (onze zeer Zws-Vlaamse hulp, zeer belangrijk in mijn kindertijd) begreep ik dat duts eigenlijk een verstandelijk beperkt iemand kan betekenen.
Marie gebruikte de aanduiding nml voor alle mensen die ze simpelweg 'zielig' vond.
Ik ging er dus gemakshalve vanuit dat duts géén ABN zijn kon.
Op zijn voordeligst moest het Vlaams wezen.
En zo klonk het woord duts op eerste Paasdag uit de mond van mijn Zws-Vlaamse zwager zowel vertrouwd als schokkend.
Het blijft door mijn hoofd malen: duts duts...mijn moeder is een duts...
Ik zoek op het web naar de betekenis van duts: onnozel mens, sufferd, stumper, sukkel.....
Wat raakt mij het meest?
De omschrijving van duts...?
De gedachte dat mijn vader zo over mijn moeder zou denken..?
Het feit dat mijn zwager het woord in de mond nam??
Duts...ach toch, arme moeder.

Pasen

"Wat denk jij ervan?" vraagt mijn zus,
"zullen we samen een Paasbrunch organiseren, en pa en ma vragen te komen?"
Ik vind het een goed idee: samen Paasbrunchen. Pa en ma uitnodigen net zo, alleen vrees ik dat ze niet zullen komen.
Mijn moeder zou het geweldig vinden..er eens uit te zijn. Mijn vader echter ziet tegen uitjes op. Waar ik hem probeer over te halen en daarbij alle hulp bied, haakt hij af en trekt hij terug: Kerst 2009...mijn 50ste verjaardag september 2009....familiebijeenkomst juni 2009 enzovoort..
"Je weet niet hoe het is", zegt hij geïrriteerd als ik aandring, want mijn moeder komt immers nog graag onder de mensen.
Met mijn zus bespreek ik zijn weigering om met mijn moeder iets te ondernemen.
Is het echt zo moeilijk? Schaamt hij zich voor haar? Valt het hem zelf zwaar er op uit te gaan en is een vrouw die aandacht behoeft dan net de druppel? Wil hij moeder beschermen tegen ongemakkelijke situaties, vragen en blikken?
Mijn zus en ik denken van alles wat.
Tot mijn verrassing zegt hij toe met Pasen te komen...als het gaat dan hoor, voegt hij eraan toe. Hij houdt duidelijk slag om de arm.
Ik weet, dat hangt niet alleen af van mijn moeders toestand, maar ook van weer en verkeer.
Zondag was het zover: Eerste Paasdag!
Mijn zus en gezin waren al lang en breed gearriveerd, de koffie stond vers klaar en ik hield de klok ongerust in de gaten...
Ze waren laat! Ik zag doemscenario's: onwel geworden, betrokken bij een ongeluk...zoiets dergelijks...
Maar nee, het kwam goed: mijn moeder belde zelf aan en bewonderde mijn keuken.
Ze vergat de gedekte Paastafels waar een uitgebreid buffet klaarstond en als we het niet voor haar neus hadden gezet zou ze vergeten zijn iets van al het lekkers te eten.
Ze verwonderde zich over de kleinkinderen en bekeek met wijs gezicht de foto's op het beeldscherm die deze kleinkinderen haar toonden.
Ze schrok van haar eigen ogen op het portret gemaakt door mijn oudste zoon, maar liet zich geruststellen.
Mijn moeder had een gezellige middag.
Mijn vader was stil en afwezig.
Toen ze vertrokken, een rit van bijna anderhalf uur voor de boeg, bedacht ik dat mijn vader erg moe moest zijn.
Niet alleen het rijden, maar ook de hele aanloop naar het vertrek: Vóór ze eens in de auto zitten: opstaan,wassen, aankleden, ontbijten, tas pakken, jas pakken.Mijn moeder die draait en draalt en dan het huis afsluiten, wegrijden..
Ik voelde me best bezwaard dit mijn vader aan te doen, maar het was het waard.
Toen ze thuis kwamen - opluchting bij ons dat ze veilig waren - belde mijn moeder zelf op. Ze had genoten!
Het was een geweldige middag.

Een lange winter

"Het gaat niet goed met ma, ze ligt op bed"
Mijn vader belt.
Niet met puzzelvraag deze keer...
Hij komt rechtstreeks to-the-point:
Hoe het is met haar en hoe het is met hem...
Het gaat dus niet goed, zo zegt hij.
Ma is in bed gaan liggen en wil er niet uit.
"Het zit tussen haar oren" zegt mijn vader.
De winter duurt lang, het wordt tijd dat mijn moeder de buitenlucht kan proeven
en de zon haar broze lichaam kan verwarmen.
Ze zit al te lang binnen, als de lente komt kan ze naar buiten.
Tussen de 4 muren uit, scharrelen op haar terras.

Mattheus Passion

Zondag is het Palmpasen. Of Passiezondag, zoals ze het bij ons thuis noemen:
De zondag dat de Mattheüs Passion wordt opgevoerd in de St. Baafs van Aardenburg.
Een traditie waarbij ons ouderlijk gezin nauw bij is betrokken. Mijn moeder zat jarenlang in de organisatie: het zgn. "Bachcomité". Mijn vader,zus en ik verleenden hand en spandiensten op de grote dag, met als hoogtepunt enkele koorleden als gast aan tafel in huize G.
Ik bezocht in het verleden alleen de repetities: diepe indruk van Bachmuziek in zo'n grote kerk ....Mijn moeder en mijn zus zaten de lange voorstelling in een volle kerk, zonder comfort, altijd uit. De laatste jaren werd het voor mijn moeder een ware opgave. De harde stoelen, de koude kerk.... haar versleten ruggetje kon dit niet meer verduren...
Vorig jaar ging haar geestelijke gesteldheid behoorlijk meespelen. Mijn zus had de handen vol aan moeder die voortdurend aandacht nodig had en alleen nog maar gesprekken wilde aanknopen met jan-en-alleman en niet vooruit te krijgen was of zelfs kwijt.
Van te voren waren er de twijfels: kan ma dit nog aan? Of beter: kon mijn zus dit nog behappen? We besloten ma nog eenmaal - een laatste maal - de passiezondag te ervaren. Per slot van rekening was ze zich bewust van het evenement en was het toch altijd haar lust en leven geweest. Ze wilde zo graag en natuurlijk: wij gunden het haar zo.
A.s. zondag is weer zover: de Mattheus!
Mijn zus gaat erheen. Niets houdt haar tegen: Ze heeft de liefde voor de
Mattheus van mijn moeder meegekregen, net als de drang er bij te zijn.
Mijn moeder weet dat het zover is.
Ze wil mee....

Zwaar

Ohh, al bijna een maand niet geblogt...niet dat er niks te melden is...oh nee.....
Het is echter een niet zo makkelijke tijd.
Mijn gezondheid is wel eens beter geweest.
Noodgedwongen plaats ik de gedachten aan mijn ouders op een zeker zijspoor.
Met pijn en schuldgevoelens weliswaar.
Echter alle energie is nodig om zelf te overleven.
Na een vorm van burnout in het najaar van 2009, begon ik in 2010 uit de put omhoog te krabbelen.
Maar waar mijn geest zich langzaam - 2 stappen voor 1 stap achteruit, soms zelfs andersom - herstellen kon, wilde mijn lichaam absoluut niet beteren....
Meteen weer full time aan het werk, met zorgen en taken van groot gezin, is dat natuurlijk ook geen haalbare taak...
Alleen het is niet anders. Terug op de werkvloer moet je volle bak gaan:
Je uren draaien en eenmaal thuis gekomen er zijn voor het gezin.
Het valt me zwaar.
Maar het is niet anders.
De wekelijkse zorgtaken voor mijn ouders moet ik laten varen:
Mijn vader moet het met zijn 83jaren zelf rooien en mijn zus doet wat meer.
Voorlopig blijft het even zo.
Ik blijf hopen op spoedig betere tijden....dan wordt het ook weer iets beter voor mijn moeder...

Verdriet

Marcel is overleden. Marcel is familie, Marcel is vriend.
Marcel is de 2e man van mijn moeders nicht.
Mijn moeder miste een zus, in het gezin waarin ze opgroeide stonden 3 broers centraal. Bij haar enkele jaren jongere nichtje vond mijn moeder in haar jeugd een beetje zusjes-gevoel en vriendschap. Marcel kwam later en was meer dan de 2e man van....
Marcel is dood. Ik vertelde het mijn moeder. Ze is aangedaan, ze is verdrietig.
Ik wil haar mee naar de uitvaart. Ze heeft er recht op...
Mijn vader ziet het niet zitten en blijft zelf ook thuis. Hij kan ma niet zo lang alleen laten.
Ik zie geen oplossing en accepteer het zoals het is.
Na de uitvaart bel ik mijn vader om verslag te doen: hij op de hoogte...ik om mijn gevoelens en gedachten te delen.
Mijn moeder neemt op en ik vertel....
Mijn moeder huilt aan de telefoon....ik heb mijn moeder nooit eerder horen huilen....

Marcel

Ik ben op bezoek en glip naar boven: kleine 'inspectie'.
Mijn moeder is even afgeleid en mijn vader bezig met koffie.
Zowel mijn vader als moeder hebben een eigen 'werk' kamer.
Ik loop de kamer van mijn moeder in: er is weinig veranderd.
Sinds ze in deze seniorenwoning wonen heeft mijn moeder een kamer vol kastjes waarin
een deel van haar schelp en fossielenverzameling (erfenis van grootvader) en verder haar postzegelverzameling.
Overal liggen -weliswaar nette- stapeltjes met albums, mapjes, maar vooral enveloppen en zakjes vol met 'nognaderuittezoeken' postzegels.
Ik denk niet dat de zegeltjes ooit nog uitgezocht worden.
Dat overziet mijn moeder al lang niet meer.
Ik vermoed dat ze een en ander van links naar rechts verplaatst en schuift en schijn ophoudt.
Vele postzegels komen van Marcel: Ik zie overal zijn handschrift op de vele enveloppen vol.
Marcel is de 2e man van mijn moeders nichtje. De nicht waar mijn moeder al een leven lang close mee is, familie én vriendin.
Op Marcel is mijn moeder dol. Hij is denk ik de enige man die mijn moeders hobby serieus neemt.
Geen wonder, Marcel is ook een postzegel freak, zijn enig min puntje vind ik dan.
Niet alleen de gedeelde passie voor zegels geeft hem een dikke streep voor: Marcel is een charmante man en mijn moeder koestert zich in zijn attentie.
Als we enkele uren later met zo goed als de hele familie mijn vaders verjaardag vieren in een gezellig restaurant, krijg ik een verdrietig telefoontje: Marcel is overleden....

Ik wacht tot we terug zijn om het mijn ouders te vertellen...en mijn moeder uit te leggen...
Daar laat ik hen achter en weet dat het zwaar valt: Marcel is overleden, ze hebben hem niet meer kunnen bezoeken..

Degressie

Een bezoek aan mijn ouders...daar word ik niet vrolijk van....
Natuurlijk ben ik blij mijn vader te zien, ik weet hoe belangrijk het is geworden contact te hebben en hoe dit zijn en mijn leven heeft veranderd...maar hoe het leven van mijn ouders is geworden stemt niet tot juichen.
Op een grauwe winterdag valt het een en ander dieper dan het vallen kan...
Ik hoor mijn vader praten over up en downs...en dat hij gelukkig zelf geen last heeft van downs....Ik denk niet dat het echt zo is...maar mijn vader zal het nooit toegeven. Ik denk aan oude mensen en depressies. Ik denk aan Alzheimer en depressies. Ik denk aan onze familie en depressies en de ernstige vormen die het bij sommige heeft aangenomen....
Depressie...misschien heb er ook meer last van dan ik toe wil geven...
Extreme stress, uit balans zijn, burn-out verschijnselen en mezelf eruit weten te vechten...Veel, o zo veel wijzer geworden en levenslessen geleerd na deze zware maanden. Blijven vechten en vervolgens licht manisch worden: pieken o zo hoog en toch weer de onvermijdelijke dalen....Moe zijn, zooo moe dat niks meer kan, zelfs slapen niet...
Een lijf dat pijn doet, een geest die suf voelt...
Is er licht in deze donkere sombere dagen? Ja, er is licht....ik blog weer!

Verjaardag pa 3

Verjaardagsvisite wordt verwacht. Alles is er klaar voor. Manlief doet nog gauw wat boodschappen bij de AH en vult stiekem de voorraden aan: chips, nootjes, koffie, wijn en fris. "Moeten er nog koffiefilters?" Nee nee zegt pa, maar even later moet ik bellen naar manlief om ook aan filters te denken.
Zoals gezegd brengt Jo een taart mee. Broer Gerard heeft zich ook aangekondigd voor later in de middag en waar ik denk:gezellig voor ma!! is pa alleen maar bezorgd.
De meegebrachte taart blijkt halve vlaai en ik zie meteen dat het niet genoeg is voor 6, maar ik mag me er niet mee bemoeien...ik ga dadelijk netjes naar huis zoals mijn vader het liever heeft.
Mijn moeder tracht de vlaai-doos open te maken maar het lukt haar niet...mijn vader doet ook een poging en voor ik het goed en wel besef scheurt de kartonnen bodem en valt de vlaai in stukken...Mijn vader redt wat te redden valt, tante Maatje zit in een stoel te wachten op wat komen gaat, Ome Jo zet zijn meegebrachte bloemen in een vaas.
Ik weet dat mijn moeder zich ergert aan zijn gedrag, maar ik doe er een schepje boven op: "Help ze wat Ome Jo, want ze overzien het niet meer".
Terwijl ik de achterdeur dicht trek, zie ik 4 oude mensen rommelen en stuntelen en verwoed doen of alles nog is zoals het was.....
Vervolgens vertrekken wij huiswaarts...hoofdschuddend tegen elkaar zeggend: "Volgende keer nemen wij zelf het heft in handen!"

Verjaardag pa 2

We zijn mooi op tijd in Oostburg. Ze hebben ons nog niet verwacht. Mijn vader zit nog boven op zijn kamer, krant lezen en aan de dagelijkse puzzel, denken we.
We pakken meegebrachte lunch al uit en zetten snel,snel, voor pa naar beneden komt koffie! In de badkamer hoor ik mijn moeder scharrelen.
Zodra mijn vader ons spot, gaat het ritueel van handelingen van kracht.....mijn moeder wil tafel dekken,mijn vader zegt dat doe ik wel,mijn moeder verbaasd zich erover dat mijn vader tegenwoordig alles kan en wilt en doet. Gniffelt vervolgens tevreden dat ze zelf heerlijk mag blijven zitten.
Als we redelijke tijd later gezellig aan tafel zitten, wil mijn moeder een worstenbroodje. Mijn vader twijfelt..."Dan lust je straks weer niks" zegt hij bezorgd. Wat maakt het uit vind ik, als ma maar eet daar gaat het om.
Mijn moeder werkt het in plakken gesneden broodje naar binnen met mosterd, waarvoor ze 3x naar de kast loopt om een lepel te pakken. Uiteindelijk staan er 3 lepeltjes in de mosterdpot. Ze kan er zelf om lachen en eet verdorie het hele broodje op met grote klodders pikante mosterd. Het koffie-uurtje gaat naadloos over in lunch-time. Mijn moeder wil soep, maar lust geen dikke soep zegt pa. De meegebrachte soep is zeer dik met stukken en brokken..iets waar ma normaliter van rilt. Maar mijn moeder houdt plots van dikke soep en lepelt voldaan haar bord leeg. Daarna wil ze wijn net als ik, want zegt ze beledigd..."ik krijg normaal alleen op zondag een glaasje wijn!"
Mijn vader eet onverstoorbaar verder...

Verjaardag pa

Mijn vaders 83ste verjaardag valt mooi in de voorjaarsvakantie.Dat treft,kunnen we het gaan vieren op de feestdag zelf. Mijn zus gooit roet in het eten,zij is op vakantie. Het familiediner,de mooie traditie met hele familie uit eten, vindt daarom een dag later plaats. "Maar jij komt toch wel op de dag zelf?"vraagt mijn vader. Natuurlijk...beloof ik. Ik vraag wat ik mee moet nemen: Taart of gebak? "Nee"zegt mijn vader, "Jo komt ook en die neemt altijd iets mee".
Ome Jo komt 's middags en daarom 'moet' ik in de ochtend komen. Pa wil het bezoek graag verdelen. Meer aandacht voor zijn gasten is de reden die hij noemt. De werkelijke reden is echter dat hij meer visite tegelijk niet kan handelen en ik mag dat liefst niet merken.
Ik moet wel worstenbrood meenemen zegt pa: "ma heeft het iedere dag over worstenbrood..."
Sinds haar dementie wil ma allerlei dingen eten waar ze voorheen niks van hebben moest.
"Komt voor en van de bakker" spreek ik met hem af.
Ik haal worstenbrood, diverse andere broodjes, beleg, en een pak soep. Lunch is geregeld.

Back-up

Het huis van mijn moeder was altijd mijn back-up. Als ik iets nodig had in mijn eigen huishouden of voor mijn eigen verzamelwoede, kon ik altijd wel terecht op de zolder,in de garage, de kelder, de bijkeuken, schuur of het 'achter'schuurtje van mijn moeder. Van mijn ouders, zo moet ik natuurlijk zeggen...ik zeg mijn moeder, omdat mijn moeder van het bewaren en verzamelen is...was...
Tót ze verhuisden naar de seniorenwoning waar ze nu zitten, hadden mijn ouders een groot huis, waarin vele kasten vol met spullen. Mijn moeder bewaarde veel, en ondanks de spot die ik er graag mee dreef was het behalve een soort van groot magazijn waaruit je lenen of halen kon, ook een onuitputtelijke bron voor eigen herinneringen met nostalgische gevoelens.
Op de zolder kon ik ál mijn werkjes uit de kleuterschool terugvinden, net als alle schriftjes, baby en kinderkleding. Zelfs speelgoed uit mijn moeders kindertijd had er een plek gevonden. Een museum kon jaloers zijn!
In de bijkeuken, garage en schuurtjes stonden kasten van mijn moeders ouderlijk en grootouderlijk huis, vol met zaken die ooit nog eens van pas konden komen en meestal een erfenis waren van jaren...
Heel zelden, maar toch, af en toe had mijn moeder een opruim woede.
Dan stónd ze erop dat mijn zus en ik een deel van de herinneringen meenamen.
Wij, druk met ons eigen leven, waren er niet zorgvuldig in.
Soms namen we het mee om vervolgens wegens ruimte en/of tijdgebrek de boel weg te geven ten bate van rommel en goede doelen markten of erger: de vuilnisman!
Natuurlijk spijt later, maar zo gaat dat in de hectiek van het leven.
Tien jaar geleden kreeg mijn moeder het echter zwaar op haar heupen.
Ze wilde weg uit het huis waar ze sinds haar trouwen met mijn vader en lang ook met mij en zus woonde.
Hals over de kop werd mijn ouderlijk huis voor veel te lage prijs verkocht en was het probleem waar laten we al die spullen? heel erg daar.
Een vriendelijke overbuurman had zich tot mijn grote ergernis al ontfermd over diverse van mijn jeugdherinneringen en ze gretig ten gelde gemaakt.
De rest, wat ik niet op tijd heb kunnen redden, is opgehaald door handelaren.
Gelukkig verhuisde diverse herinneringen wél mee naar het nieuwe huisje en godzijdank, als ik iets ter sprake bracht kon mijn moeder het nog van achter 'schotten' of van onder een logeerbed toveren. Koffers met verrassende inhoud bleken nog immer aanwezig.
Dat gaf toch nog een veilig gevoel.
Echter, dit is nu valse schijn... want mijn moeder weet het allemaal niet meer zo goed. Ze sleept met spullen en wat ze nu waar heeft en bewaard, is haar niet meer duidelijk. Behalve dat het voor haarzelf heel onhandig, lastig en verdrietig is, is het ook voor mij niet leuk.
Ik moet er uiteraard aan wennen dat mijn moeder niet meteen meer pasklaar iets vinden of geven kan, al was het maar haar gedachten en herinneringen. Erger vind ik dat ze alles kwijtraakt: spullen vol van waarde die verdwijnen en plaats maken voor spullen loos ervan. Dat haar bron vol herinneringen waar ik graag uit putte, langzaam opdroogt...

Stem

Met mijn vader heb ik afgesproken dagelijks telefonisch contact te hebben.
Onder het mom van een puzzelvraag, om zijn brein te trainen en bij de tijd te blijven puzzelt mijn vader, de nrc puzzel.
De vragen waarmee hij blijft zitten mag ik opzoeken, op de computer!
Daarvoor belt hij dagelijks. Maar belangrijker: tevens kunnen we de dag doornemen.
Meestal "gaat het wel", antwoord hij -op zijn beurt- mijn vragen.
Mijn vader is geen klager.
Zonder veel ruchtbaarheid is hij van een onhandige man, die met mijn moeder als vanzelfsprekend een leven lang een traditioneel rollenpatroon in stand hield, mantelzorger geworden.
Hij poetst,wast en ruimt. Zet koffie en smeert brood. Doet de boodschappen, ziet voor het eerst een supermarkt van binnen, doet bestellingen bij de bakker en sorteert de was.
Zelfs de droger weet hij aan te zetten.
Hij doet het zonder ophef en zonder zucht.
Soms wil mijn moeder aan de telefoon als ik met mijn vader bel.
Ze neemt dan de hoorn en vraagt halverwege het gesprek met wie ze spreekt.
Soms gaat het goed. Dan babbelt ze wat en ik terug.
Gisteren babbelden we weer wat samen, tot ze verbaasd vroeg: "welke stem is dit?"
"Dat is Marianne", zegt mijn vader.
"Maar met welke stem spreekt Marianne?" blijft mijn moeder zich verbazen....

Kwijt

Maandag 14 dec.
De telefoon: mijn moeder!
"Ha M". zegt ze
Na wat dralen komt ze to the point.
"Zeg, ik ben iets kwijt" ja what's new?
"Ik heb een wit kokertje met roze dekseltje in Sarah's tas gestopt".
Samen met mijn jongste dochter Sarah ben ik zaterdag op bezoek geweest.
We hebben boodschapjes gedaan bij Kruitvat en Marskramer.
"Wat zit er in het kokertje?"vraag ik.
"Spulletjes" zegt mijn moeder.
Welke spulletjes wil ik weten.
"Nou oorstekertjes en nog wat dingetjes".
Ik leg voor de 4e maal uit dat ik haar gouden oorbelletjes op tafel onder de kranten zag liggen en dat
ze die heeft opgeborgen.
"O ja" zegt mijn moeder, "dat is zo. Maar die andere spulletjes zitten in het kokertje in Sarah's tas".
Ik beloof haar er Sarah meteen naar te vragen zodra ze thuis komt.
's Avonds weer de telefoon, of we de spulletjes hebben gevonden in Sarah's tas.
Ik loop naar boven en vraag aan mijn dochter, in de hoorn sprekend en intussen gebarend naar Sarah:'" of ze iets in haar tas heeft gevonden?".
Sarah had geen tas bij zich tijdens het bezoek aan oma en trekt een niet-begrijp-gezicht naar mij.
Mijn moeder wordt stil en zegt verwijtend "dan ben ik mijn gouden armband kwijt".
"Nee"zeg ik "die vinden we nog wel, zaterdag kom ik weer naar je toe, dan zullen we zoeken".
Intussen heeft mijn moeder mijn zus 2x gebeld, met het verhaal, dat wij iets hebben meegenomen....sieraden, geld....
Een half uur later belt mijn vader: "Ze heeft de spulletjes gevonden hoor, waar ze de hele tijd over heeft gebeld".
Hij voegt eraan toe: ze heeft het steeds vaker...

Mijn vader

Ik vraag mijn vader hoe zijn dag was...vandaag is hij opgetogen: hij heeft wat te vertellen.
Soms, als anderen zich over mijn moeder ontfermen kan hij even weg.
Er even tussenuit...naar het klooster van de zusters - als zijn tijd beperkt is- of anders naar de abdij van de paters..
Mystieke gebouwen in stille bossen weggelegen van de waan van alledag.
Waar monniken als voorbij zweven in donkere pijen en zusters zingen hoog en sereen....

In de kapel van de paters volgt mijn vader de dienst samen met zielsverwanten en trouwe naburen om daarna zich te vervoegen in het Heem.
In de zomer is het goed toeven op het terras in de boomgaard, in de wintermaanden schuiven de gasten binnen aan voor warme soep en kleine kaart.
Maar meer nog kijkt mijn vader uit naar een rondje boekwinkel en eigelijk en vooral het gesprek aan de tafel.
Mijn vader is geen man van vrienden, maar daar kwam hij er het meest dichtbij....

Bij de zusters is het anders, die hebben geen gastenonthaal al is er wel mogelijkheid tot ontmoeting.
Zr.Mirjam is mijn pa's favoriet: "Ze is net zo oud als jij" zegt hij.
Ik weet dat hij vele gesprekken met haar voert: over het geloof, het leven en de worsteling met beiden...
Zuster Mirjam is nu al geruime tijd niet meer in het klooster.
"Ze woont al een poosje terug bij familie" zegt mijn vader.
Ze heeft wat problemen denk hij, van psychische aard: de worstelingen, de dilemma's in het leven...
"Ja" zeg ik...ik snap het...zr. Mirjam is een vrouw, van mijn leeftijd. Dus vandaar....

Vandaag was mijn vader niet bij de zusters, hij mist er de gesprekken met zr. Mirjam.
Hij was daarom doorgereden tot de abdij, het kost hem steeds meer moeite die afstand rijden.
"Hoe was het er" vraag ik hem.
"Stil" zegt mijn vader.... en het blijft ook lang stil aan de andere kant van de lijn.
"Geen interessante mensen ontmoet?" vraag ik.
"Nee" zegt mijn vader....."het is winter, er komen weinig mensen...daarbij"....
Zijn stem stokt.
"Velen zijn oud...."
Ik weet: Tot voor anderhalf jaar ging hij nog wel regelmatig. Met een van de gasten klikte het bijzonder.
De beide heren filosofeerden graag en veel samen, maar van hun privé hadden ze niet meer dan een enkel telefoonnummer.
Toen mijn vader hem na weken gemist te hebben uiteindelijk het nummer intoetste sprak hij de weduwe.
Daarna is mijn vader snel oud geworden.

"Velen zijn dood"....zegt mijn vader....
Beiden houden we onze adem in...
"Velen zijn dood. ....Zoals dat gaat in het leven" ...

Anders

"Het gaat niet goed met ma"
Met die zin begon pa steeds vaker een gesprek.
"Ma is in de war, ma kan steeds minder, ma is broos, ma is kwetsbaar, ma voelt zich niet fit..."

Er kwam eten van een catering want ma was het teveel te koken.
Mijn vader die eerder nooit een winkel van binnen zag, deed boodschappen.
Mijn moeder bleef zitten als er bezoek kwam.
Mijn vader zette koffie,schonk thee en smeerde een boterham.
Mijn vader en moeder bleven steeds vaker thuis.

De laatste keer dat alles nog 'normaal' leek, voor zover het normaal kon zijn,
was op 21 augustus j.l.
We vierden moeders verjaardag met een etentje.
Mijn moeder - nooit een eter geweest - dreigde er weer een potje van te maken:
Ze begon te zeuren als een kleuter: dat ze maar halve porties wilde en eigenlijk liever niks.
Ik kapte af en verbood haar de soep.
Bestelde gerechten die ze lekker vond en haalde er het vele vanaf.
Ik zag haar genieten en het was gezellig.
Mijn moeder ging zelfs uit vrije wil op de foto en pakte mij en mijn dochter vast.
Later zag ik op die foto dat het toen al 'anders 'was.

Vonnis A.

Voor mij mag het dan niet onverwacht zijn: voor anderen is de schok groot.
Mijn vader die het moeilijk aanvaarden kan. Mijn zus die hardnekkig dacht aan van alles behalve Alzheimer...de familie die het eigenlijk niet mag weten...
Meer dan een jaar voor het vonnis A. sprak ik er al eens voorzichtig over met oom J. broer van mijn moeder. Oom ontkende, net als mijn vader.
"Nee" zei oom stellig: "Alzheimer, dat komt in onze familie niet voor!"
Hij zei het alsof hij bedoelde: wij dulden in onze familie zoiets niet!
Later, veel later, kwam ik erachter dat hij net zo goed wist dat zijn eigen grootmoeder dement was. Daar werd echter niet over gesproken in de familie.
Net zoals dat feit is verdoezeld, spreekt mijn vader ook niet over het vonnis A.
A. bestaat nog steeds niet.

Fratsen

Mijn moeder heeft Alzheimer.
De diagnose is nog niet zo lang geleden gesteld.
We hadden het met elkaar over geestelijke vermogens die afnemen en noemden het in de war zijn en vergeetachtig.
Omdat ik het jaren geleden zag aankomen ben ik aan het idee gewend.
Ik wist het eigenlijk al.
Waar het precies begon is niet goed te zeggen, maar er was een keer dat moment dat ik dacht:
Tja... Mijn moeder's werkelijkheid is lang niet zoals ik de realiteit ervaar.
Nu is dat ook weer niet echt nieuw, mijn moeder kon er wat van, maar ok: het werd sterker en viel veel meer op.
Het meest bijgebleven is al van jaren geleden. Het korte moment dat mijn moeder me buiten even niet herkende.
We waren samen uit een restaurant gekomen en ik moest even terug.
Toen ik enkele minuten later op mijn wachtende moeder afliep keek ze me onderzoekend aan....
Pas toen ik vlak bij kwam en het autoportier voor haar openmaakte zag ik opluchting op haar gezicht: herkenning!
Het was toen dat ik dacht....het zal toch niet...?
Mijn nicht, met wie ik de situatie besprak zei me dat de Alzheimer wel lang geleden begonnen kan zijn.
Ze noemde de fratsen die mijn moeder meer dan 10 jaar geleden al begon.
Ik vind dat echter te veel eer....mijn moeder kon nml. behoorlijk blunderen als moeder en dat wil
ik nu niet meteen zomaar wegpoetsen...